ประวัติความเป็นมา ไม่ปรากฏหลักฐานในเอกสารและตำนานใดๆ แต่ชื่อวัดปงสนุกนี้ นอกจากจะมีที่เมืองเชียงแสนแล้ว ยังปรากฏชื่อนี้อีกในเมืองเขลางค์เมืองเก่า จังหวัดลำปาง ซึ่งที่ลำปางนี้ปรากฏว่ามีตำนานเกี่ยวกับพระแก้วมรกต และปรากฏชื่อสถานที่ที่มีความผูกพันเกี่ยวข้องกับชื่อสถานที่ ซึ่งปรากฏที่เชียงแสนเช่นกันชื่อของวัดปงสนุกทั้งสองแห่งน่าจะมีความเกี่ยวข้องกับการอพยพโยกย้ายถิ่นฐานจากเชียงแสนไปยังลำปางด้วย
โบราณสถาน
- เจดีย์ประธาน ทรงกลมแบบพื้นเมืองล้านนา ก่ออิฐถือปูนและหุ้มทองจังโก คล้ายกับเจดีย์วัดพระบวช แต่สูงเพรียวและสัดส่วนกว่าเทียบได้กับเจดีย์วัดกิตติ (เชียงใหม่) และเจดีย์วัดพระธาตุหริภุญชัย (ลำพูน) ที่ปรากฏหลักฐานว่า ได้รับการบูรณะซ่อมแซมครั้งหลังสุดสมัยพระเจ้าติโลกราช เมื่อ พ.ศ.1990 แบ่งออกได้เป็น 3 ส่วนคือ
-
- ส่วนฐาน เป็นฐานเขียงสี่เหลี่ยมจัตุรัสซ้อนลดหลั่นกันขึ้นไป 3 ชั้น ฐานชั้นล่างสุด ขนาดประมาณ 7×7 เมตร
- ส่วนเรือนธาตุ เป็นเรือนธาตุและฐานปัทม์ย่อเก็จ ถัดขึ้นไปเป็นฐานปัทม์กลางซ้อนลดหลั่นกันขึ้นไป 3 ชั้น
- ส่วนยอด เป็นองค์ระฆังทรงกลมมีลายดอกสี่เหลี่ยมประดับระหว่างเส้นคู่ขนาน 4 ดอก บัลลังก์สี่เหลี่ยมย่อเก็จ ปลียอดมีกลีบบัวรองรับโดยรอบ จากการเปรียบเทียบรูปแบบเจดีย์ที่ปรากฏในเชียงแสน และเชียงใหม่ สันนิษฐานว่าเจดีย์วัดปงสนุกน่าจะสร้างขึ้นในพุทธศตวรรษที่ 21