การลงสำรวจภาคสนามพื้นที่เมืองเชียงแสน

พบศิลปินและช่างศิลปกรรมพื้นบ้านอยู่หลายกลุ่ม ในงานศึกษาวิจัยในครั้งนี้ คณะทำงานได้มุ่งกลุ่มเป้าหมายคือ หมวดงานทางด้านสถาปัตยกรรมประเพณีที่เป็นเอกลักษณ์ของสกุลช่างเมืองเชียงแสน จากการทบทวนวรรณกรรมและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องพบว่าเมืองเชียงแสนแตกและปล่อยทิ้งร้างมาเกือบร้อยกว่าปี พัฒนาการตั้งถิ่นฐานของเมืองเชียงแสนในยุคปัจจุบันพบว่าเริ่มมีชาวบ้านชาวเมืองเริ่มมาตั้งบ้านเรือนใหม่เมื่อปี พ.ศ. 2417 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ได้โปรดเกล้าให้หมื่นอินต๊ะนำ เอาชาวเชียงใหม่และลำพูนประมาณ 1,500 ครอบครัวไปตั้งถิ่นฐานในเมืองเชียงแสน พ.ศ.2442 รัชกาลที่ 5 ได้โปรดเกล้าให้พระยาเดชดำรงย้ายที่ทำการเมืองเชียงแสนมาตั้งที่เมืองกาสา (อำเภอแม่จันในปัจจุบัน) ต่อมาทางราชการเห็นว่าที่ตั้งอำเภอเชียงแสนติดกับลำน้ำจันจึงได้เปลี่ยนชื่อจากอำเภอเชียงแสนเป็นอำเภอแม่จันและต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2470 ได้ยกฐานะเมืองเชียงแสนเดิมตั้งเป็น กิ่งอำเภอเชียงแสน ได้รับการยกฐานะเป็นอำเภอเชียงแสน เมื่อวันที่ 10 เมษายน พ.ศ. 2501 จนถึงปัจจุบัน ประชากรในเมืองเชียงแสนส่วนใหญ่เป็นชาวไทยพื้นเมืองและประชากรที่อพยพมาจากภาคอีสาน มีชนกลุ่มน้อยอดีตทหารจีนคณะชาติ จีนฮ่อ ไตลื้อ ผู้พลัดถิ่นสัญญาติพม่า ลาวอพยพ ชาวเขาเผ่าเย้า อีก้อ ม้ง โดยกระจายตัวตามพื้นที่รอบนอกของเมือง ส่วนในพื้นที่ตัวเมืองเชียงแสนชาวพื้นเมือง ไตยวน ไตลื้อ ไตยองที่อพยพมาจากเชียงใหม่และลำพูน กลุ่มคนไทยเชื้อสายจีน ยังคนอาศัยอยู่เป็นส่วนใหญ่ของประชากร

วัตถุประสงค์ของการศึกษาวิจัยในครั้งนี้ ต้องการไปสำรวจสืบค้นหาช่างสกุลเชียงแสนว่า หลงเหลือ ปรากฏหลักฐาน หรือหายสาบสูญไม่ปรากฏหลักฐาน และมีพัฒนาการสืบต่อเนื่องอย่างไร จากการศึกษาประวัติศาสตร์พบว่าชาวเมืองส่วนใหญ่ถูกกวาดต้อนโยกย้ายการตั้งถิ่นฐานไปยังเมืองต่างๆ ประชากรส่วนใหญ่ในปัจจุบันเพิ่งย้ายมาประมาณ 100 กว่าปี การสำรวจภาคสนามและการสอบถามเถระเกจิอาจารย์ปราชญ์เมืองเชียงแสนยุคปัจจุบัน หลวงปู่พระครูวิกรมสมาธิคุณ เจ้าอาวาสวัดพระธาตุจอมกิตติ พระครูสุวรรณวิสุทธิคุณ เจ้าอาวาสวัดพระเจ้าล้านตอง พระพุทธิญาณมุนี เจ้าคณะอำเภอเมืองเชียงแสนและเจ้าอาวาสวัดพระธาตุผาเงา พบว่ามีช่างศิลปกรรมหลายแขนง ช่างแกะสลักไม้ ช่างฉลุกระดาษทำตุง ช่างทอผ้า ช่างปูนปั้น ฯ ในการศึกษาวิจัยในครั้งนี้ ทีมผู้วิจัยวางขอบเขตเบื้องต้น คือ สกุลช่างเชียงแสนที่เกี่ยวข้องกับสถาปัตยกรรมและศิลปกรรมประเพณีเป็นหลัก โดยมุ่งเป้าศึกษาช่างปูนปั้นพื้นบ้านเป็นเบื้องต้นก่อน โดยเลือกกลุ่มตัวอย่างที่มีฝีมือและผลงานที่โดดเด่น ปรากฏผลงานเชิงประจักษ์และเป็นที่ยอมรับของชาวเมืองและสังคม  โดยเลือกศึกษาชมรมช่างและศิลปินเมืองเชียงแสน